Angstblog 2: Waarom hebben we angst en wat is het doel?

In mijn eerste blog over angst kon je lezen over hoe angsten je kunnen beïnvloeden. Mocht je die hebben gemist, dan kun je die het beste eerst lezen en de oefening doen alvorens deze te lezen. Op die manier haal je er het optimale voor jezelf uit.

Als het goed is heb je een lijstje gemaakt waarop je situaties hebt geschreven waarvan je last hebt. Daar gaan we in deze en de komende blogs verder mee aan de slag, maar voordat we over mogelijke oplossingen nadenken is het erg waardevol inzicht te hebben in angst. Wat is het, waarom hebben we het en wat is het nut van angst?

Basisemoties

Angst is een van onze acht basisemoties. We kunnen deze acht basisemoties onderverdelen in drie groepen, gekoppeld aan het soort gebeurtenis waarin ze voorkomen:

1. Reacties op positieve gebeurtenissen (vreugde, liefde)
2. Reacties op negatieve gebeurtenissen (angst, woede, verdriet, schaamte, walging)
3. Reacties op onverwachte, ongerijmde gebeurtenissen (verrassing/verbazing)

Na een eerste emotie uit groep drie volgt vaak nog een reactie uit een van de eerste twee groepen. Alle nuances en andere soorten emoties kunnen onder deze acht basisemoties worden ingedeeld. Ik ga hier niet verder in op de definitie en uitleg van emoties, maar als je er meer over wilt lezen kun je bijvoorbeeld kijken op Wikipedia.

Angst is een emotie in reactie op een (potentieel) negatieve gebeurtenis en wordt gereguleerd door het limbische brein. Naast dat brein beschikken we ook nog over het reptielenbrein (vechten, vluchten, verstijven) en de neo-cortex (ratio). Het limbisch brein zorgt naast emoties ook voor motivatie, genot en emotioneel geheugen.

Hoewel we veel vanuit onze neo-cortex (ratio) werken en dit vaak als ons ego en onze intelligentie wordt gezien, “wint” het limbisch brein van onze neo-cortex. Dit verklaart ook meteen waarom je last hebt van de dingen op je lijstje. Je gedrag in die situaties zal meestal niet rationeel of rationeel logisch zijn. Dat heb je dus aan je limbisch brein te danken.

Doel van angst

Je hebt last van bepaalde situaties, maar wat is daar nu het doel of nut van? Globaal gesteld kun je zeggen dat het nut van angst het vermijden van pijn is. Pijn is een risico voor het voortbestaan, dus het doel van angst is je kansen op voortbestaan zo groot mogelijk maken. Daarbij kun je pijn verdelen in 2 soorten. Lichamelijk en geestelijk.

Lichamelijke pijn omvat alles wat we aan ons lijf voelen, zelfs tot sterven. Daarom kunnen we angst ervaren bij bijvoorbeeld grote hoogtes, bepaalde dieren of het nemen van grote risico’s met mogelijke fysieke verwondingen tot gevolg.

Geestelijke pijn heeft vooral te maken met bij de “groep” willen horen. Mensen zijn kuddedieren, daarom wil iedereen er graag bij horen. Voorbeelden van angst die hiermee te maken hebben zijn bijvoorbeeld faalangst en angst voor afwijzing.

Een deel van onze angsten is evolutionair al in onze genen verwerkt, zo blijkt uit Zweeds onderzoek door Arne Ohman. Universeel is elk mens (en met de mens ook veel andere primaten) bang van bijvoorbeeld slangen en spinnen. Dit leren we niet in ons leven, maar dat is een instinct dat in de loop van de evolutie is aangeleerd. Handig voor de overleving van de soort, maar minder handig als je in Nederland leeft waar alleen onschuldige spinnen leven.

Een ander deel van onze angsten leren we in ons leven. Angst voor vuurwapens of injectienaalden is zo’n voorbeeld. Mensen die nooit in aanraking zijn gekomen met vuurwapens of injectienaalden hebben geen enkele angst voor deze voorwerpen. Uit hetzelfde onderzoek van Arne Ohman blijkt ook dat we daar anders op reageren en dat dat meer conditionering nodig heeft.

Ik geloof dat ook de geestelijke pijn (voor een groot deel) evolutionair is ontwikkeld en bij de geboorte al in onze genen zit. Zo zijn er diverse onderzoeken bekend (met name in Oost Europese weeshuizen) waaruit blijkt dat hele jonge kinderen die wel lichamelijke verzorging (eten, een bed e.d.), kregen maar geen emotionele verzorging (aandacht, persoonlijk contact e.d.) vaak stierven of hechtingsproblemen en geestelijke stoornissen ontwikkelden in hun leven. Vanuit dat onderzoek is het logisch dat angst probeert te voorkomen dat we ons geestelijk niet goed ontwikkelen en er daarom voor zorgt dat je gedrag past binnen de groep en daarmee risico’s op uitsluiting minimaliseert.

Op basis van bovenstaande kun je concluderen dat angst een belangrijke en waardevolle emotie voor je is. Als je de volgende keer angst ervaart, mag je deze best even waarderen voor de goede bedoeling die je brein daarmee voor je heeft.

Alleen dat is makkelijker gezegd dan gedaan als je juist veel last van die (irrationele) angst hebt en helemaal als die angst je remt in je ontwikkeling als persoon of in je carrière. Denk hierbij bijvoorbeeld aan angst om te spreken in het openbaar, angst om iets te zeggen in een groep, angst om ergens tegen in te gaan of bijvoorbeeld hoogtevrees of vliegangst.

Ook (of misschien wel juist) die angst mag je toch waarderen vanwege de goede bedoeling. Die angst is er primair om je te laten overleven, ook al is hij overdreven. Daarnaast helpt wegduwen, ontkennen of frustratie zelden om het op te lossen. Ik vergelijk in mijn coachingsgesprekken het ontkennen, afwijzen of wegduwen van gevoelens of emoties wel eens met het onder water duwen van een grote strandbal. Het lukt wel, maar het kost veel moeite en energie. Onherroepelijk ontglipt die bal op enig moment je handen en komt hij boven water, en dan vaak ook nog vol in je gezicht.

Door oprecht te accepteren dat de angst er is en de goede bedoeling erachter te kunnen zien, komt er mogelijk al wat beweging in je angst. Daarmee zijn we ook bij de volgende stappen voor je ‘angstlijstje’ aangekomen.

Neem je lijstje erbij en noteer bij elke situatie wat het rationele gedrag zou zijn dat je daar liever zou zien. Wat zou je liever willen doen/voelen/denken in die situatie?

Achter elk gedrag zit ook een positieve bedoeling (voor jezelf). Wat is nu in elke situatie de positieve bedoeling? Wat wil je bereiken of vermijden? Wat zou je willen dat het je oplevert? Noteer dat bij elke situatie. Geef jezelf dan daarna een oprecht compliment voor die positieve bedoeling. Erken dat er iets goeds onder zit, daarmee stop je met die spreekwoordelijke strandbal onder water duwen.

Veel succes en tot de volgende blog. Als je vragen of feedback hebt die je persoonlijk met mij wil delen kun je altijd mailen via a.dekok@businessimpact.nl.